WYNIKI ANKIETY: Terminologia podstawowych terminów informatycznych
Jest wynik opracowania 22 wypełnionych ANKIET opublikowanej na tej witrynie oraz na listach STI i ELKA PTI.
Wszystkim osobom, które wypełniły tę ANKIETĘ bardzo dziękuję i żaluję, że było ich tak niewielu.
Trudno powiedzieć czy jest to próbka reprezentatywna, ale już w tak małej próbie wyniki pokazują jak bardzo różnimy się w wiedzy o polskich terminach podstawowych pojęć z naszej dziedziny – informatyka. Rozumiem też, że wielu wolało nie wypełniać ankiety nie będąc przekonanym, czy używany przez nich termin jest poprawny.
Niestety taki obraz nie jest pocieszający, a brak jednolitego poglądu na nazewnictwo, a tym samym na opis merytoryczny, kilku podstawowych pojęć jest poważnym problemem we wszelkich dyskusjach o zmianach i przyszłości naszej dziedziny ( w tym również w dyskusji o projekcie dyscyplin).
Spróbujmy więc temu zaradzić, zapoznając się z wynikami ankiety i dążąc potem do ujednolicenia terminologii. W pierwszej części analizy umieściłem te najbardziej podstawowe terminy. Dla każdego z nich podałem w dolnym indeksie liczbę wskazań z ankiet (brak indeksu oznacza, ze dany termin pojawił się tylko raz) w tłumaczeniu na polski i ewentualnie w drugą stronę na angielski. Następnie dokonałem pewnej krytycznej analizy i spróbowałem wskazać tę najbardziej odpowiednią polską nazwę – czasem też opcjonalnie kilka do dyskusji.
Część I
# hardware -> sprzęt20 (cyfrowy2|komputerowy|teleinformatyczny2)
# sprzęt cyfrowy -> hardware 9 , {digital 3 |computer} hardware
Tutaj nie było wątpliwości, ale są też propozycje doprecyzowania, gdy może to być niejasne. Warto rozstrzygnąć który z tych trzech przymiotników wybrać: cyfrowy, komputerowy czy teleinformatyczny ? Była jeszcze propozycja osprzętowienie.
# software –> oprogramowanie 20
Tutaj nie ma wątpliwości.
Teraz zajmiemy się nazwami specjalności według Curriculum ACM
Computing
- Computer Engineering
- Computer Science
- Information Systems
- Information Technology
- Software Engineering
# computing -> obliczenia 7 , informatyka 4 , komputyka 3 , przetwarzanie danych oraz algorytmów – obliczanie - teoria obliczeń
# komputyka –> computing 3 , computics, ?????
# informatyka –> computing 3 , computer science 6 , computer engineering 2 , ICT 2 , informatics 4
Wielu computing kojarzy słusznie z obliczeniami, co jednak z czasem się zmieniło [wg ACM z 2005 jest to: “In a general way, we can define computing to mean any goal-oriented activity requiring, benefiting from, or creating computers (…)” – czyli po naszemu jest to informatyka. Propozycja tłumaczenia na komputykę nie znalazła akceptacji – wielu stawiało tutaj ? – po za tym wtedy zawód nazywał by się komputyk.
# computer engineering -> inżynieria komputerowa 12 , inżynieria informatyczna 4 , informatyka, inżynieria komputerów
Takie jest dotychczasowe tłumaczenie tego terminu, modyfikacja inżynieria sprzętu komputerowego jest bliższa językowi polskiemu, ale może wtedy powinno być raczej inżynieria sprzętu cyfrowego lub teleinformatycznego – i tak dochodzimy do proponowanego inżynieria informatyczna. Była jeszcze pojedyncza propozycja tłumaczenia jako informatyka.
# computer science –> informatyka 11, informatyka teoretyczna 3 , teoretyczne podstawy informatyki 2, nauki komputerowe
Ustalone klasyczne tłumaczenie, ale też użyto przymiotnika teoretyczna, teoretyczne podstawy – chyba powinno być informatyka teoretyczna (dla odróżnienia od computing) ; były jeszcze pojedyncze propozycje: techniki komputerowe, nauka o komputerach
# information systems -> systemy informacyjne 20 , systemy { informatyczne 2 | przetwarzania danych }
Jest to dziedzina związana z biznesowym wykorzystaniem informatyki, stąd systemy informacyjne. Mamy tutaj problem, gdyż w ustawodawstwie polskim information system – jako fizycznie istniejący system – zostało przetłumaczone na system informatyczny, a z czasem po uwzględnieniu istnienia sieci na system teleinformatyczny. Czyli tłumaczenie jest zależne od kontekstu.
# information technology -> technologia informacyjna 10, techniki informacyjne 6 , { technologie 2 | narzędzia 2 } informatyczne, technologia przetwarzania { informacji | danych }, informatyka techniczna?
# technika informacyjna -> information technology 9 ,IT 2 , Information techniques
# technologia informacji -> information technology 11 , ???
Tutaj spotykamy się z nierozstrzygniętym w polskim słownictwie informatycznym tłumaczeniem angielskiego technology – czy jest to technologia czy technika? Zajrzymy do eseju prof. Zbigniewa Łuckiego; "Proszę... nie mówmy "technologia" na technikę!". Na tej podstawie powinniśmy zrezygnować z używania pojęcia technologia na rzecz technika – oczywiście może być technologia elektronowa, czy też Wydział Technologiczny. Czas przywrócić należne miejsce technice – tak jak np. nazywa się Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych PW. A więc – technika informacyjna, a może nawet technika informatyczna ( do dyskusji) na podobnej zasadzie jak systemy informatyczne, lub nawet technika teleinformatyczna (tak to już może być za dużo). Przypominam, że ten kierunek jest często oznaczany jako IT – w Polsce mało mówiące: specjalista IT – a może lepiej specjalista technik { informacyjnych | informatycznych }. W naszym przypadku warto rozważyć nazwanie tej specjalności: informatyka techniczna
# software engineering -> inżynieria oprogramowania18 , inżynieria programów
Tutaj nie ma wątpliwości.
# data processing -> przetwarzanie danych 20
# przetwarzanie danych -> data processing 13 , information processing, information technology
Tutaj mamy jednoznaczne tłumaczenie, chociaż do myślenia dają te dwie propozycje?
# computer architecture -> architektura {komputerów 18 |komputera | komputerowa2}
Praktycznie jednoznaczne tłumaczenie, ale do myślenia daje tłumaczenie architektura {komputera | komputerowa}, gdyż chyba jest poprawna bo nie ma computers, a może warto rozważyć: architektura sprzętu {cyfrowego | teleinformatycznego}.
# information science -> nauka o informacji 6 ,nauki informacyjne 7, informatyka 2, metody informacyjne, informatologia 2
Oba tłumaczenia są używane, ale nauka o informacji jest bardziej poprawną.
# inżynieria informacji -> information engineering 13 , data science
Tłumaczenie jest naturalne, ale wielu stawiało ?, pytając jak ten termin rozumieć? Ciekawym jest, że na Politechnice Poznańskiej na Wydziale Elektrycznym jest kierunek Informatyka, w tłumaczeniu angielskim nazywany Information Engineering; trochę to trudno zrozumieć, ale teraz będzie jak znalazł – tylko kierunek zmieni swoją nazwę na Inżynieria Informacji. ?!!!
# ICT –> teleinformatyka 7 , informatyka 2 , informatyka i telekomunikacja 2 , technologi { a | e} { teleinformatyczna | informatyczne i telekomunikacyjne | informacyjno-komunikacyjne 4 } , techniki informacyjno-komunikacyjne, Info-Komunikacyjne Techniki
# teleinformatyka –> ICT 4 , teleinformatics 4 , distributed computer systems telecommunication,???
Proszę zauważyć ile jest kombinacji tłumaczenia tego terminu - totalny bałagan. W kontekście dyskusji o tłumaczeniu pojęcia technology – tutaj poprawne będzie Techniki Informacyjno-Komunikacyjne (TIK?), ale tak naprawdę to wersja: informatyka i telekomunikacja jest poprawniejsza, a przyjmując, że telekomunikacja zamienia się w informatykę (już od roku nie ma naboru na kierunek telekomunikacja na Wydziale EiTI PW) należy przyjąć termin teleinformatyka , który pomału zdobywa coraz większą powszechność używania.
Teraz mogę już przedstawić propozycję słownika ang-pol kilku podstawowych pojęć informatycznych, które po dyskusji i modyfikacjach powinny być przez jak najbardziej zacne grono specjalistów przyjęte jako obowiązujące w polskim słownictwie i być szeroko promowane i upowszechniane:
- hardware - sprzęt ({cyfrowy | teleinformatyczny })
- software - oprogramowanie
- computing - informatyka
- computer engineering – inżynieria {komputerowa| teleinformatyczna }
- computer science – informatyka teoretyczna
- information systems – systemy informacyjne
- information system – system teleinformatyczny
- information technology – technika { informacyjna | teleinformatyczna }
- information technology – informatyka techniczna
- software engineering – inżynieria oprogramowania
- data processing – przetwarzanie danych
- computer architecture – architektura {komputerowa | teleinformatyczna }
- information science – nauka o informacji, informatologia
- information engineering – inżynieria informacji
- Information Communication Technology (ICT) – { teleinformatyka | informatyka i telekomunikacja }
Część II
W tej części zamieściłem mniej istotne, ale równie ważne i często używane terminy informatyczne. Również i tutaj widzimy znaczne rozbieżności w podawanych tłumaczeniach. Opisując je, w indeksie dolnym podaję liczbę wskazań danej nazwy (brak indeksu oznacza jednokrotne wystąpienie) . W analizie starałem się podać najlepszą odpowiednią nazwę, kierując się uzyskanymi wynikami.
Dobrze by było również i tutaj zrobić porządek w polskiej terminologii, ale można to też pozostawić specjalistom posyłając do nich apel, aby jednak dbali o poprawne nazewnictwo. Często bowiem przyjmowana jest nazwa wprowadzona przez osoby nie mające odpowiedniej wiedzy merytorycznej, nie rozumiejący istoty nazywanego terminu – w rezultacie powstaje niezrozumiały żargon.
# data base system -> system bazodanowy 11 , system bazy danych 6;
# information retrieval -> wyszukiwanie informacji 10 , { przetwarzanie | przechowywanie | odkrywanie | odzyskiwanie 3 } informacji
Tutaj nie większych problemów, wskazane, przez większość, nazwy są poprawne.
# computer graphics -> grafika komputerowa 17
Tu nie ma wątpliwości, chociaż poprawniej to powinna być grafika cyfrowa w odróżnieniu do grafiki analogowej – ale nie mieszajmy już w tej farbie.
# network –> sieć 13 , przetwarzanie sieciowe
# sieć komputerowa -> computer network 15
# sieć rozproszona -> distributed network 15 , distributed system network
Tutaj nie ma wątpliwości – można pomijać przymiotnik komputerowa oraz rozproszona.
# sieć internetowa -> internet 10 (network 5 )
W zasadzie można używać tylko terminu internet bez dodatku sieć; co więcej internet powinniśmy pisać mała literą [zob. Miodek, Bralczyk]
# Web page – > witryna 4 , strona 2 { internetowa 11 | sieciowa 3 }, strona WWW
# witryna -> web page 9 , Web site 2 , ??
Jak widać nawet z web page mogą być problemy, ale witryna i strona powinny się jakiś pogodzić;
# e-service -> e-usługa 7 , usługa w internecie 2 , usługa { sieciowa | zdalna |na odległość |online }, usługa świadczona drogą elektroniczną 2
Wydawało się, że ten termin powinien być już jednoznacznie tłumaczony; niestety mamy wiele propozycji – może pozostać e-usługa, ale poprawnie chyba powinna być usługa zdalna; chociaż w ustawie jest usługa realizowana drogą elektroniczną.
# cybersecurity –> cyberbezpieczeństwo 9 , bezpieczeństwo teleinformatyczne 3 , bezpieczeństwo { systemów | cyfrowe | sieciowe | cybernetyczne |w sieci 2 }
# bezpieczeństwo sieci i systemów -> security of network and systems 2 ,{ cyber 7 | network 4 |system 2 } security, cybersecurity of networks and systems
Mamy tutaj spory bałagan w nazewnictwie. Upowszechnił się termin cybersecurity (używany głównie przez Amerykanów, wojsko i NATO) tłumaczony powszechnie na cyberbezpieczeństwo (i pochodne cyberatak, cyberprzestrzeń). W EU w dyrektywie NIS termin cyber pojawia się tylko 4 razy w nazwach instytucji, a stosowany jest termin security of network and information systems , który jest tłumaczony jako bezpieczeństwo sieci i systemów informatycznych – co może być w skrócie nazwane bezpieczeństwo systemów teleinformatycznych.
# embedded system -> system wbudowany 17 , system { rozszerzony |podporządkowany }
W zasadzie nie ma wątpliwości, ale są też inne jednostkowe propozycje.
# Internet of Things -> internet rzeczy 15 ,internet przedmiotów 3
Takie tłumaczenie jest powszechnie przyjęte, chociaż puryści uważają, że przedmiotów jest bardziej prawidłowe – w sumie jednak nie opisuje to rzeczywistości, czyli: system wbudowany sterowany przez internet – ale trudno będzie z przyjęciem tego terminu, bo większość nieinformatyków uważa, że IoT jest wynalazkiem XXI wieku. Nie wiadomo też po co po angielsku jest to pisane dużą literą.
# intelligent system -> system inteligetny 11
# sztuczna inteligencja -> artificial inteligence 18 (AI)
Tutaj mamy prawie jasność
# cloud computing - obliczenia w chmurze 8 , przetwarzanie w chmurze 8 , chmura obliczeniowa 4 , zdalne przetwarzanie
Tutaj pierwotne tłumaczenie wynikło z braku zrozumienia czym jest cloud computing (to na nowo opakowana wersja outsourcingu podłączona do internetu). W chmurze – w zdalnym przetwarzaniu dokonywane jest przetwarzanie zgromadzonych tam naszych danych, przy czym tylko w jakimś procencie przetwarzanie to może polegać na obliczaniu. Stąd preferuję przetwarzanie w chmurze co już zyskuje akceptację.
# Big Data –> gigadane 4 , { duże | wielki} bazy danych, wielki zbiór danych, { rozległe | masowe |mega } dane, obliczenia wielkiej skali, big data
Tutaj również wielu piszących o Big Data nie ma pojęcia o czym mówi. W tym wypadku otrzymane propozycje świadczą o chęci znalezienia odpowiedniej nazwy tłumaczącej czym to jest. Może się uda to jakoś opanować w miarę cywilizowania tej usługi. Na razie gigadane lub Big Data.
# uczenie maszynowe -> machine learning 14
Ten termin ma powszechnie uznane tłumaczenie, ale też chyba już przestarzałe, gdyż uczenie się obywa się z wykorzystaniem jakiejś aplikacji dostępniej przez internet – czyli zdalne uczenie się
# e-learning -> e-kształcenie 5 , e-nauczenie 2 , e-uczenie się , e-szkolenie, nauczanie { przez internet 2 | nauczanie przez sieć | na odległość 2 | online} , kształcenie online , zdalne nauczanie 2
Wydawało się, że ten termin jest dobrze rozumiany i nazywany – ale jak widać po liczbie propozycji nie jest to prawda – więc jak nazwać e-learning – wg mnie może być e-kształcenie, ale poprawnie powinno być zdalne uczenie się , a nie nauczenie, bo wtedy powinno być e-teaching.
W dniu 23 marca 2018 zamykam modyfikację wyników tej ANKIETY, ale oczywiście wszelkie do niej komentarze są mile widziane poprzez KONTAKT.
Wszystkim 22 osobom, które wzięły udział i wypełniły tę ANKIETĘ serdecznie za to dziękuję.
