Stefan Erazm Romuald Iszkowski

Stefan Erazm Romuald urodził się 3 sierpnia 1880 w Weidlingu koło Wiednia.

Był mężczyzną przystojnym i silnym. W młodości uprawiał sport – kolarstwo i szermierkę (był mistrzem Wiednia w szpadzie). Był elegancki, a nawet wytworny. Zwykle zamknięty w sobie, ożywiał się w towarzystwie. Miał duże ambicje, których nie było mu dane zaspokoić do końca. Przez wiele lat był naprawdę szczęśliwy.

We wrześniu 1909 żeni się z Zofią z domu Kopecką. Mieli syna Witolda i córkę Jadwigę (Inię).

W 1919 pracując w Warszawie, nie miał kontaktu z rodziną  i ukochaną żoną Zofią, którzy musieli ze Lwowa uciekać do Krakowa. Zofia podczas tej podróży nabawiła się tyfusu i zmarła 1 lutego 1919 w Krakowie. Pozostawiła dwójkę małych dzieci, którymi zaopiekowała się rodzona siostra Zofii – Jadwiga.

W listopadzie 1919 ożenił się z Jadwigą, odbudowując w ten sposób rodzinę. Mieli córkę Stefanię i syna Jana. Jednakże Jadwiga nie mogła się zaaklimatyzować w Warszawie. Bardzo pragnęła wrócić do Rokitna, a i dzieciom nie służyło duże miasto. Potrafił zrezygnować ze swoich ambicji i w 1922 zrezygnował ze służby państwowej i przeniósł się z rodziną do Lwowa i Rokitna.

W dniu 18.06.1927 uchwałą Rady Gminnej stwierdzono przynależność Dr Stefana Iszkowskiego do gminy Rokitno.

Żyli tam szczęśliwie do wojny, która przyniosła trudny okres walki o przetrwanie. Po wkroczeniu wojsk sowieckich we wrześniu 1939, Stefan z żoną Jadwigą i córkami opuścił Rokitno i w przebraniu wozem drabiniastym przedostał się do Lwowa, uciekając przed jadącymi na nich Ukraińcami. 

W 1945 repatriował się z żoną Jadwigą, córką Stefą i synem Janem do Krakowa. Do końca życia cierpiał niedostatek i fatalne warunki życia, pozbawiony wszelkiego komfortu. Musiał się też pogodzić z prawdą o utracie syna Witolda, który aresztowany w 1945 we Lwowie, skazany na 15 lat, zmarł w 1946 w łagrze sowieckim w Jakucji. Nie skarżył się, znosząc to wszystko z godnością.

Zmarł na zapalenie płuc w Tarnowie w wieku 89 lat. Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (Kw XVIII-4-20).

Absolwent ekskluzywnego wiedeńskiego gimnazjum Akademii Tereziańskiej 9 lipca 1898.

W 1900 zdał z wyróżnieniem egzamin prawniczy, a w1902 egzamin państwowy z wiedzy o państwie. &nbspW 1906 zdał praktyczny egzamin z prowadzenia spraw państwowych z wynikiem celującym.

Doktor praw Uniwersytetu Wiedeńskiego w 1903.  

Mówił wyśmienicie po niemiecku, znał też francuski, włoski i angielski.

Pracę rozpoczął 1904 w Namiestnictwie Galicji we Lwowie, najpierw jako praktykant konceptowy(od 19.02.1904), a następnie jako adiunkt ( od. 23.03.1904).Od 14.06.1906 mianowany na koncepistę. Namiestnictwa. Pracował tam do stycznia 1911, z przerwą w okresie 25.09.1908 do 28.08.1909 gdy był (najpierw p.o., a od 29.01.1909 definitywnie) Komisarzem Powiatowym w Gródku Jagiellońskim .

Od 20 lutego 1911 do 2 czerwca 1915 pracował w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych we Wiedniu na stanowisku podsekretarza ministerialnego z czasowym oddelegowaniem w okresie 28.10.1911 – 1.05.1913 do Lwowa [przytaczam te wszystkie szczegóły, abyśmy sobie uświadomili ile trzeba było się natrudzić, aby być profesjonalnym austriackim urzędnikiem, gotowym na ciągłą zmianę przydziału – przyp. WBI] .

Od 2 czerwca 1915 został oddelegowany do Komisariatu Zarządu Wojskowego na okupowanych przez Austro-Węgry terenach Królestwa Polskiego z siedzibą w Lublinie i otrzymał tytuł starosty powiatowego.

Od 12.06.1917 przeniesiony do Namiestnictwa Galicji we Lwowie na stanowisko starosty powiatowego z tytułem i charakterem radcy namiestnictwa, a od 20 grudnia 1917 powołany na delegata C.K. Zarządu Wojskowego do łączności z Rządem Polskim, czyli Tymczasową Radą Stanu w Warszawie.

A 3 listopada 1918 roku, Gubernator C.K. obszarów okupacyjnych w Polsce żegna się z podziękowaniem na piśmie ze Stefanem Iszkowskim, bo zdaje władze Generalnemu Komisarzowi Rządu Polskiego w Lublinie, po czym 9 listopada 1919 zostaje wykreślony z ewidencji urzędników austriackich z powodu powołania w polskim MSW.

Od 9 listopada 1918 (od pierwszych dni niepodległości) jest powołany przez Radę Regencyjną na Szefa sekcji (później Dyrektora departamentu) w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (kierowało administracją państwową) [co to były za czasy, w których „wybitny” urzędnik okupanta austriackiego zostaje mianowany na jedno z najwyższych stanowisk w kluczowym polskim resorcie w dniu uzyskania niepodległości – przyp. WBI]. Stanowisko piastowane w MSW musiało być wysokie, skoro w 1920 roku, co najmniej dwukrotnie, na czas nieobecności ministra (Stanisława Wojciechowskiego – późniejszego Prezydenta RP) pełnił funkcję Zastępstwa Ministra.

W marcu 1921 Naczelnik Państwa – Józef Piłsudski – mianował Iszkowskiego dyrektorem Departamentu Prezydialnego w Warszawie.

Z powodów rodzinnych rozpoczyna z dniem 1 sierpnia 1921 sześciomiesięczny urlop bezpłatny, po czym z dniem 31 marca 1922 rezygnuje ze służby państwowej.

W 1922 był przewidywany na urząd premiera RP [pisze o tym Ilustrowany Kurier Codzienny z 19 czerwca 1922].

Od kwietnia 1922  do 1939, zarządzał jako pełnomocnik generalny majątkiem (ok. 1200 ha gospodarczych lasów) Rokitno koło Lwowa, będącym własnością jego teścia Edwarda Kopeckiego. Po jego śmierci od 1933 wybudował lub przebudował: młyn, tartak, dom mieszkalny, willę (1935), drogę do Brzuchowic, linię telefoniczną, małą elektrownię wodną (dynamo w młynie), nowy dom dla służby folwarcznej. .

Pełnił również społecznie różne funkcje przy Urzędzie Wojewódzkim we Lwowie, gdzie zostaje mianowany przez ministra spraw wewnętrznych Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego członkiem Komisji Oszczędnościowo-Odłużeniowej. Działa też aktywnie w Związku Ziemian Małopolski Wschodniej.

W latach okupacji radzieckiej (1939-1941), zatajając z konieczności swoją poprzednią pozycję społeczną przyjął posadę w bibliotece przy Katedrze Anatomii Patologicznej Akademii Medycznej (prof. Nowickiego) we Lwowie (formalnie był woźnym – jak mawiał „na etacie małpy”).

W czasie okupacji niemieckiej (1941-1945) pracował jako księgowy na fermie kurzej urządzonej w Rokitnie przez niemiecki Instytut Behringa w celu pozyskania jaj do produkcji szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu.

Po wojnie do 1957 zajmował różne stanowiska urzędnicze, nie odpowiadając jego kwalifikacjom, ale aby nie podpaść władzom komunistycznym oraz dotrwać do emerytury. Był między innymi administratorem bloków mieszkalnych w Dębnikach w Krakowie, administratorem gospodarstw rolnych w Końskowoli należących do Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach (od 25.10.1946) , w latach 1952-1957 na różnych stanowiskach w Krakowskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Wodno-Inżynieryjnego.

Na emeryturę przeszedł w 1957 roku, mając 77 lat.

Stefan Iszkowski zasłużył się, że:

• rezydując jako przedstawiciel austro-węgierski w Warszawie, a więc na terenie okupacji niemieckiej w latach 1917-1918 wpływał na łagodzenie postępowania władz niemieckich wobec ludności polskiej,
• współdziałał z organizacjami polskimi w przygotowaniach do przyjęcia administracji z rąk niemieckich przez Rząd Polski.
• wniósł znaczący wkład w zorganizowanie administracji państwowej w odrodzonym państwie polskim,
• w latach 1919-1920 współdziałał w organizowaniu obrony kraju przed najazdem sowieckim (w piśmie z lipca 1920 Kierownik MSW odmawia Stefanowi Iszkowskiemu zezwolenia na wstąpienie do armii ochotniczej bo „..nie może się pozbawić Pańskiego współpracownictwa, zaś interes państwa wymaga najwyższej sprawności administracyjnej…” ),
• w październiku 1920 Komisja Weryfikacyjna przy Prezydium rady Ministrów zaliczyła Stefanowi „(…) czas poprzedniej służby państwowej austriackiej w administracji politycznej od 16 marca 1904 r. do 9 listopada 1918 r. (…)” doliczając ten okres do wysługi lat w wysokości 40% pensji zasadniczej.
• w pożegnalnych pismach ministra i pracowników departamentu znalazły się oceny jego pracy. Minister określił Go jako „wytrawnego urzędnika, ogarniającego szerokie horyzonty zadań państwowych, wybitnego prawnika, ujmującego przy tym normy prawne w świetle realnych stosunków społecznego życia, dobrego obywatela i nieskazitelnego człowieka łączącego wewnętrzne swoje zalety z wysokim, niepowszedniej miary taktem”. Pracownicy zaś żegnali Go jako „jako zwierzchnika dobrego, sprawiedliwego…kochanego”
• w latach 1943-1944 w czasie okupacji niemieckiej współpracował w konspiracji z Delegaturą Rządu Polskiego we Lwowie i był desygnowany na stanowisko wojewody lwowskiego po przejęciu władzy przez Rząd Polski z Londynu [wiemy o tym jedynie ze zwierzeń osobistych Stefana jego synowi Janowi].

Za zasługi otrzymał odznaczenia:

• Krzyż Rycerski C.K.. Orderu Franciszka Józefa z dekoracją wojenną (14.10.1916).
• Krzyż Oficerskim C.K. Orderu Franciszka Józefa z dekoracją wojenną (03.08.1918)
• Order Szacha Perskiego i Lwa Słońca
• Krzyż Obrony Lwowa w 1919, za zasługi jakie położył wspomagając od 1 do 22 listopada 1918 działania wojenne z funkcji w MSW
• Krzyż Kawalerskim Polonia Restituta (Order Odrodzenia Polski) (10.11.1933) „za zasługi na polu rolniczem, gospodarczem i społecznem”.