O klasyfikacji zawodów i specjalności teleinformatycznych.
Kompendium informacji

Klasyfikacja zawodów i specjalności jest wielopoziomowym, hierarchicznie usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Zawód stanowi źródło dochodów i oznacza zestaw zadań wynikających ze społecznego podziału pracy i wymagających kompetencji nabytych w toku uczenia się lub praktyki. Specjalność obejmuje część zawodu, wymagającą dodatkowych kompetencji i umiejętności.

Podstawą klasyfikacji zawodów jest International Standard Classification of Occupation (ISCO), od 1958 r. opracowywana pod auspicjami International Labour Organization z istotnymi modyfikacjami co 10-20 lat. W wersji ISCO-68 (z 1968 r.) po raz pierwszy pojawił się zawód:

• 3-4 Computing Machine Operators,
• 3-41 Bookkeeping and calculating machine operators,
• 3-42 Automatic data-processing machine operators.

Obecnie obowiązująca klasyfikacja ISCO-08 (wersja zaktualizowana w 2008 r.) definiuje już 4 najwyższe poziomy, pozostawiając krajom prawo własnego definiowania zawodów i specjalności na poziomie 5 i następnym, czyli możemy tylko tam coś dopisać, dodając swój kod do już ustalonego kodu czterocyfrowego.

Na podstawie ISCO w UE zdefiniowano zaktualizowaną w 2017 r. klasyfikację zawodów, umiejętności i kompetencji European Skills/Competences, Qualifications and Occupations ESCO, która jest wzorcem dla krajów unijnych.

Polska klasyfikacja

W Polsce obowiązuje Klasyfikacja Zawodów i Specjalności (KZiS) na potrzeby rynku pracy (aktualna na dzień 26 listopada 2016 r.), zamieszczona w załączniku do Obwieszczenia MPiPS z 25 stycznia 2018 r.. (Dz.U. 2018 poz. 227), przygotowana na podstawie ESCO i ISCO, ale z polskimi modyfikacjami. W Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia jest dostępna wyszukiwarka opisu i kompetencji zawodów oraz specjalności.

Warto tutaj przytoczyć fragment z treści Wortalu: „Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania nie reguluje kwestii dopuszczania do wykonywania zawodu i spełniania wymagań kwalifikacyjnych przez osoby oferujące swoje usługi w danym zawodzie na rynku pracy, nie reguluje też standaryzacji kształcenia, szkolenia i nadawania uprawnień kwalifikacyjnych przez podmioty oferujące te usługi (np. kursy lub szkolenia). Klasyfikacja, jest przede wszystkim narzędziem wykorzystywanym do potrzeb statystyki, zatrudnienia, pośrednictwa i poradnictwa zawodowego, prowadzenia badań, analiz, prognoz i innych opracowań dotyczących rynku pracy” .

W ramach projektu współfinansowanego ze środków UE z Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie INFOdoradca+ od 2007 r. dokonywana jest standaryzacja i aktualizacja kompetencji zawodów i specjalności już istniejących i dodawanych do Klasyfikacji. Dotychczas zdefiniowano już 1000 zawodów, w tym 26 związanych z teleinformatyką. Wśród autorów i recenzentów tych prac przedstawicieli PTI nie było.

Grupa 25 - Specjaliści teleinformatyki

Grupa 25 Information and communication technology professionals (tłum. na polski: Specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych – zamiast Specjaliści teleinformatyki, ale to taka uroda tłumaczy) zawiera zawody, a raczej specjalności wąskich dziedzin teleinformatycznych.

Specjalności te mogą być wykonywane okresowo (powstają i znikają w miarę rozwoju teleinformatyki) oraz okazjonalnie (zmiana stanowiska lub pracy związana z awansami, zwiększonymi umiejętnościami oraz doświadczeniem). Specjalności te mogą być też wykonywane przez osoby o innych niż {inżynier} informatyk zawodach wyuczonych (matematyk, fizyk, astronom itp. oraz inżynier automatyk, elektryk, elektronik, telekomunikacji itp.) po zaliczeniu odpowiednich studiów podyplomowych, szkoleń firmowych, uzyskaniu certyfikatów itp.

Przeglądając i porównując obie listy, widzimy, że:

• nazwy specjalności, po ang. oznaczane jako ICT, są po polsku prawidłowo nazywane teleinformatyczne (brawo!)
• w polskiej grupie 25 brakuje jeszcze wielu specjalności teleinformatycznych (to duże wyzwanie dla środowiska); warto tu zaznaczyć, że GUS dysponuje pełniejszą wersją tych specjalności na potrzeby badań statystycznych
• w polskiej grupie 25 nie ma na przykład pozycji 2511.1 - computer scientist (przetłumaczonej w wersji ESCO.PL na informatyk), będącej specjalnością informatyczną – naukowcem informatykiem
• ciekawa jest specjalność ethical hacker (w przetłumaczonej wersji ESCO.PL bardzo poetycko na tester odporności oprogramowania).

Miejsce zawodu informatyk w klasyfikacji

Wiemy o tym od lat, ale często zapominamy, że istnieją w Polsce dwa podstawowe kierunki nauczania oraz zawody natury informatycznej: informatyk oraz inżynier informatyk. Boleśnie się o tym przekonaliśmy, gdy w projekcie nowego wykazu dziedzin i dyscyplin z początkiem 2018 r. ujrzeliśmy w dziedzinie:

• nauk ścisłych i przyrodniczych dyscyplinę: informatyka (teoretyczna),
• nauk inżynieryjnych i technicznych zbiorczą dyscyplinę: elektrotechnika, elektronika, inżynieria informacyjna, telekomunikacja oraz automatyka i robotyki.

Tym samym kierunek Informatyka miał zniknąć z politechnik, gdyż inżynieria informacyjna (o nieznanej definicji) wtłoczona pomiędzy inne dyscypliny już uprawnień do nauczania kierunku informatyka nie dawała. Dopiero usilne starania kilku osób doprowadziły do rozdzielania tej dyscypliny zbiorczej na dwie:

• automatyka, elektronika i elektrotechnika,
• informatyka techniczna i telekomunikacja.

Informatyka (teoretyczna) wywodzi się z matematyki dającej teoretyczne podstawy funkcjonowania rozwiązań informatycznych. Tym samym logicznym jest umieszczenie zawodu informatyk obok zawodu matematyk. Porównując treść grupy 212 w ESCO z treścią w KZiS, widzimy znaczne różnice, które z czasem będą musiały być ujednolicone, stąd przypisanie kodu .07 dla 212007 Informatyk, aby potem nie trzeba było go zmieniać. Dobrze by było też uzupełnić frazę „matematycy, aktuariusze i statystycy” o termin „informatycy”.

Informatyka techniczna wywodzi się z elektroniki, dającej wiedzę projektowania urządzeń elektronicznych w technice cyfrowej - urządzeń cyfrowych. Obecnie informatyka ta obsługuje też praktycznie całość telekomunikacji, tworząc nową dyscyplinę teleinformatyka. Tym samym logiczne jest umieszczenie zawodu inżynier informatyk obok zawodu 215303 Inżynier teleinformatyk, czyli 215304 Inżynier informatyk.

Porównując jednak treść grupy 2152 i 2153 w ESCO z treściami w KZiS widzimy tak znaczne rozbieżności, że być może trzeba będzie – wzorując się na aktualnych zapisach ESCO – podjąć działania nad poważniejszymi zmianami w KZiS. A mamy tam już inżyniera sprzętu komputerowego, mikroelektroniki, elektroniki mikrosystemów czy też techniki sensorów. W każdym razie, jak w KZiS jest inżynier mechatronik czy inżynier teleinformatyk, to na pewno powinien tam się znaleźć inżynier informatyk.

Wg danych Portalu kierunków studiów na uczelniach , kierunek Informatyka, zorientowany na uzyskanie określonych specjalności informatycznych, prowadzi obecnie kilkadziesiąt uczelni (często pod różnymi nazwami związanymi z informatyką).

Zdefiniowanie kompetencji, jakie powinny być związane z zawodem {inżynier} informatyk, wymaga zbudowania prostego spójnego modelu wiedzy informatycznej, jaką mają mieć osoby o tych zawodach. Zgodnie z zasadami wykorzystywania KZiS , przypisanie rodzaju zawodu osobie z wyższym wykształceniem powinno wprost wynikać z treści wpisu do jego/jej dyplomu.

Grupa 35 - Technicy informatycy

W KZiS jest wyróżniona grupa techników informatyków z wykazem zawodów dla osób po ukończeniu techników o profilu informatycznym. Pośród wielu specjalności jest też technik informatyk oraz technik teleinformatyk. Retoryczne jest więc pytanie, dlaczego nie ma być zawodu inżynier informatyk jak istnieje zawód technik informatyk?