Termin szalbierstwo w teleinformatyce

Istotna część tego tekstu zostanie opublikowana w czasopiśmie Domena 3/2022 wydawanym przez PTI.

W języku angielskim istnieje co najmniej pięć określeń na oszustwa użytkowników teleinformatyki. Oto one – ich definicje podaję w tłumaczeniu z opisu z Dictionary Collinsa:

• vishing – praktyka nielegalnego wykorzystywania techniki VoIP w celu uzyskania dostępu do numerów kart kredytowych lub danych bankowych.
• spoofing – praktyka podszywania się pod inną osobę w połączeniu telefonicznym lub przesłanym mejlu.
• phishing - praktyka polegająca na próbie nakłonienia ludzi do podania sekretnych informacji finansowych poprzez wysyłanie mejli, które wyglądają, jakby pochodziły z banku (pochodzenie od fishing z podmianą litery ‘f’ na ‘ph’).
• smishing - praktyka wykorzystywania fałszywych wiadomości tekstowych do wydobywania danych finansowych od użytkowników w celu kradzieży tożsamości (pochodzenie od sms + phishing)
• pharming - praktyka przekierowywania użytkowników komputerów z legalnych witryn na fałszywe w celu wydobycia poufnych danych (pochodzenie od farming z podmianą litery ‘f’ na ‘ph’).

Poszukując polskich odpowiednich dla tych terminów znaleziono: szachrowanie, szwindel, szwindlowanie, picowanie, kant, kantowanie, szalbierstwo, które mogłyby opisywać te oszukańcze praktyki po polsku. W dyskusji w Zespole Terminologii Informatycznej (TI) [głównie w gronie: Wojciech Cellary, Krzysztof Goczyła i wacław Iszkowski] , działającym w ramach Rady Języka Polskiego (RJP), wybrano termin szalbierstwo teleinformatyczne z odpowiednimi opisami praktyk określanych terminami angielskimi:

• szalbierstwo w technice VoiP, [ang. vishing]
• szalbierstwo w identyfikacji nadawcy, [ang. CLI spoofing]
• szalbierstwo w wykradaniu informacji, [ang. phishing]
• szalbierstwo w fałszywych esemesach, [ang. smishing]
• szalbierstwo w podstawianiu fałszywych witryn, [ang. pharming]

Zdecydowaliśmy się na jeden termin z opisami tych oszukańczych praktyk, dając użytkownikowi narzędzi teleinformatycznych wyraźne ostrzeżenie przed oszustwem (szalbierstwo) oraz odpowiedni opis takiej praktyki. Pozostało jeszcze znaleźć miejsce wprowadzenia i popularyzacji tego terminu. Odpowiednia okazja nadarzyła się przy okazji projektu ustawy o zwalczaniu nadużyć w komunikacji elektronicznej – przedstawionego do zaopiniowania w czerwcu 2022 roku.

ZTI przesłało do akceptacji RJP projekt opinii zalecającej użycie polskiego terminu szalbierstwo zamiast wpisanego do projektu ustawy terminów: smishing, CLI spoofing. RJP niestety nie zaakceptowało terminu szalbierstwo, twierdząc, że jest to termin książkowy (?), ale też niczego innego nie zaproponowało. (*)

Naszą propozycję wpisaliśmy więc tylko do opinii PTI przesłanej do Ministerstwa Cyfryzacji. Obecnie wszystkie przesłane tamże opinie są analizowane. Mamy nadzieję, że Ministerstwo Cyfryzacji, obecnie podporządkowane Premierowi, pochyli się nad spolonizowaniem tego dość istotnego fragmentu działalności teleinformatycznej. 

 (*) Zespół Terminologii Informatycznej (ZTI) działający w ramach Rady Języka Polskiego (RJP) na podstawie USTAWY z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. z 2021 r. poz. 672) stwierdza co następuje. W przywołanej USTAWIE w Art. 4. Język polski jest językiem urzędowym: 1) konstytucyjnych organów państwa; oraz w Art. 5. 1. Podmioty wykonujące zadania publiczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokonują wszelkich czynności urzędowych oraz składają oświadczenia woli w języku polskim, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Oznacza to, że również teksty uchwalanych ustaw powinny być w języku polskim, z zastrzeżeniem Art. 11. Przepisy art. 5–10 nie dotyczą: 5) zwyczajowo stosowanej terminologii naukowej i technicznej; Powyższe zastrzeżenie może być skuteczne jedynie, gdy konieczne do wskazania w treści terminy nie mają odpowiedników w języku polskim.

Dlatego też ZTI starało się uzyskać od RJP poparcie dla proponowanego terminu szalbierstwo, lub oczekiwało innej propozycji. Odrzucenie przez RJP propozycji ZTI bez podania własnej prowadzi do wpisania do ustawy terminów angielskich: spoofing i smishing, mało zrozumialych dla wiekszości uzytkowaników teleinformatyki