Komentarz terminologia zbitki WBI

Etymologia terminu Informatyka

data wpisu: 2020.05.09 | data publikacji: 2020.05.09

Dla wpisu w Wikipedii przygotowałem etymologię nazwy terminu "Informatyka". Między innymi podałem informację, że w Stanach szukając w początkach lat 60-tych dobrej nazwy mającej zastąpić krytykowany termin computer science zaproponowano też informatics. Na przeszkodzie stanął fakt, że w 1962 roku została założona firma o nazwie  Informatics Inc., z zastrzeżoną prawnie nazwą. I chociaż założyciel firmy zgodził się aby ACM mógł zmienić nazwę na American Informatics Society, to jednak prawnicy tego nie rekomendowali. Dopiero w 1985, gdy firma Informatics wypadła z rynku, to w Wlk.Brytanii i USA zaczęto używać nazwy Informatics - w Szkocji na nazwę School of Informatics Uniwersytetu w Edynburgu oraz w obu krajach w odniesieniu do gromadzenia informacji medycznych. I tak prawo znaków zastrzeżonych podzieliło świat na computing i informatykę. 

A przy okazji możemy Polskie Towarzystwo Informatyczne (PTI) nazwać po angielsku Polish Informatics Society (PIS - chyba nienajlepszy skrót). Tłumacz Google'a dobrze to tłumaczy na Polskie Towarzystwo Informatyczne. Niestety w odwrotną stronę z polskiego tłumaczy to na Polish Information Processing Society (PIPS) - jakoś się źle nauczył.

 

W USA pojawiło się pojęcie computer pochodzące od compute (pol. obliczać). Od 1956 proponowano tę dyscyplinę nazywać computer science, co zostało oficjalnie ogłoszone w 1959 w artykule w Communications of ACM 1. Określenie computer science, rozumiane jako nauka o komputerze było stosowane do części nauki ścisłej, teoretycznej tej dyscypliny. Powodowało to wiele nieporozumień i spotykało się z krytyką środowisk akademickich 2. Proponowano wiele nazw alternatywnych jak: turingineer, information science, computing, computics, information technology, etc. Proponowano też nazwę informatics, ale na rynku amerykańskim była już firma o nazwie Informatics, blokująca tę nazwę jako znak zastrzeżony.

W Polsce początki tej dyscypliny rozpoczynają się od grudnia 1948 pracami nad aparatami matematycznymi, z czasem nad elektronowymi maszynami matematycznymi lub elektronicznymi maszynami cyfrowymi (EMC). Stąd przyjęła się nazwa dyscypliny maszyny matematyczne. Powstały instytuty Maszyn Matematycznych (w 1962 IMM) oraz na studiach kierunki o takiej nazwie, a także czasopismo Maszyny Matematyczne. Zastosowanie EMC w administracji i zakładach wprowadziło pojęcie elektronicznej techniki obliczeniowej (ETO), będącej tłumaczeniem z rosyjskiego электронная вычислительная техника. Między innymi powstawały Zakłady ETO (ZETO).

Od połowy lat 60-tych rozpoczęły się kontakty z francuską informatique. Podobnie w Niemczech używano pojęcia Informatik, a we Włoszech informatica, itp. W 1968 na Sympozjum w Zakopanem, Romuald Marczyński zaproponował formalne przyjęcie, już czasami używanego, terminu informatyka (z łac.informatio - wyobrażenie, wizerunek, pomysł) na nazwę nowej pełnoprawnej dyscypliny 3,4,5. W tym czasie językoznawcy zaakceptowali termin komputer zamiast EMC. W 1971 oba terminy trafiły do Polskiej Normy 6 z definicją informatyki:

Zespół dyscyplin naukowych i technicznych zajmujących się przetwarzaniem danych, zwłaszcza przy użyciu środków automatycznych.

W świecie anglojęzycznym termin informatics pojawił się w Wielkiej Brytanii w 1994, wraz powołaniem School of Informatics na Uniwersytecie w Edynburgu zajmującej się badaniem struktury, algorytmów, zachowania i interakcji naturalnych i sztucznych systemów obliczeniowych. Z czasem inne uniwersytety brytyjskie powoływały podobne szkoły. Jednakże w słownictwie angielskim i szczególnie w amerykańskim, termin informatics jest kojarzony tylko w kontekście przetwarzania informacji medycznych, gdzie się po raz pierwszy pojawił.

W sierpniu 2005, Grupa organizacji :The Association for Computing Machinery (ACM), The Association for Information Systems (AIS), The Computer Society (IEEE-CS) zaproponowała nazwę ogólnego programu nauczania computing, definiując ją:

w sposób ogólny, który oznacza dowolną zorientowaną na cel działalność wymagającą, korzystającą lub tworzącą sprzęt cyfrowy i artefakty obliczeniowe. W tym sensie computing obejmuje teorię i naukę obliczeń, projektowania i budowy oprogramowania i systemów sprzętu cyfrowego oraz tworzenia i zarządzania nowymi technikami obliczeniowymi do różnych celów w celu zaspokojenia potrzeb ludzi, organizacji i społeczeństwa.

Wyróżniono też pięć podstawowych specjalności 7 :

W grudniu 2017 podobna Grupa organizacji: ACM i IEEE 8 potwierdziła nazwę ogólnego programu nauczania computing i zdefiniowała zakres specjalizacji information technology jako:

naukę o systematycznym podejściu do wybierania, rozwijania, stosowania, integrowania i bezpiecznym administrowaniu technikami informatycznymi w celu umożliwienia użytkownikom realizacji ich celów osobistych, organizacyjnych i społecznych.

W 2018 w Polsce zmieniono klasyfikację dziedzin i dyscyplin. Ustalono dyscyplinę w dziedzinie: nauk ścisłych i przyrodniczych -

Od lat 60-tych dyscyplina informatyka (ang. computing) znacząco się rozwinęła i spopularyzowała. Powstają wyodrębnione działy informatyki stosowanej oraz nowej informatyki kwantowej. Często też, nazwa ta jest używana na każde działanie związane w jakimś stopniu z wykorzystaniem komputera.

Bibliografia

  1. Louis Fine, The Role of the University in Computers, Data Processing, and Related Fields, „Communications of the ACM”, 2 (9), 1959, s. 7-14.
  2. Matti Tedre, The Development of Computer Science: A Sociocultural Perspective, 2006, s. 260.
  3. Romuald Marczyński, Informatyka, czyli maszyny matematyczne i przetwarzanie informacji, „Maszyny Matematyczne”, 1, 1969.
  4. Marek Hołyński, Polska Informatyka:Zarys Historii, PTI 2019, s. 74. 164
  5. Wacław Iszkowski, Źródło polskich terminów w angielskich słownikach 
  6. PN-71 T-01016 – Polska Norma z 1971 roku
  7. The Joint Task Force for Computing Curricula 2005, Computing Curricula 2005, The Association for Computing Machinery (ACM) The Association for Information Systems (AIS) The Computer Society (IEEE-CS), 2005 (ang.).
  8. The Joint Task Force for Computing Curricula 2017, Computing Curricula 2017, The Association for Computing Machinery (ACM) The Association for Information Systems (AIS) The Computer Society (IEEE-CS), 2017 (ang.).